21 aug Eerstelijnsplus: denk in mogelijkheden

Door huisartsenpraktijken, zorggroepen, ziekenhuizen, maatschappen, regionale ondersteuningsstructuren, verzekeraars en adviesbureaus wordt gezocht naar nieuwe vormen van- en de juiste weg voor samenwerking. Samenwerkingen tussen de eerste en tweede- lijn. Tussen deze twee lijnen is veel meer mogelijk op het gebied van samenwerking en effectiviteit. Echter is het onduidelijk wie het voortouw moet nemen en veel partijen wijzen naar elkaar.

Er wordt gesproken over risico’s en problemen in plaats van mogelijkheden. Juist nu er sprake is van een roep naar verandering door de centrale rol van de eerstelijns professional. We geven in dit artikel wat tips om wel zelf de eerste stap te zetten omdat het daar toch echt begint. We hopen hiermee een continu verbeterproces op gang te brengen. Wij noemen de initiatieven tussen de eerste en tweede- lijn in dit grijze gebied ook wel eerstelijnsplus.

Vergeet het begrippenkader

De scheidslijn tussen de eerste en tweede lijn is helder en overzichtelijk. Vrij veel mensen overzien de grenzen van deze twee lijnen, maar de anderhalve lijn of eerstelijnsplus? De definitie is een zoektocht geworden waar ieder zijn of haar invulling aan geeft.

Juist omdat het een grijs gebied betreft wordt veel over het begrip Eerstelijnsplus gesproken en minder over de inhoud. Vaak worden initiatieven getoetst aan het begrip Eerstelijnsplus, dat kost tijd. Het is dan ook niet voor niets dat we sinds 2012 werken aan een sterkere eerste lijn maar (te) weinig bereiken. Groot nadeel is dat dit de innovatiekracht van ons allemaal te kort doet.

In de kern komt het er binnen de eerstelijnsplus op neer dat de zorg wordt verbeterd in termen van nieuwe dienstverlening of het verplaatsen van deskundigheid. Uiteindelijk zal dit kostenbesparingen tot gevolg hebben en gehoor geven aan de wens van patiënten om zorg dichter bij huis te organiseren.

De ogenschijnlijke drempels

In veel gevallen komen initiatieven niet van de grond omdat een partij vindt dat de andere partij de eerste stap moet zetten. Eerstelijns professionals willen geen grote investering doen zonder de garantie dat het op korte- of lange termijn ook terugvloeit naar hen. Zorgverzekeraars willen op hun beurt wel enige onderbouwing voor lumpsum budgetten. Medisch specialisten zouden bij uitstek een rol kunnen spelen binnen het substitutievraagstuk, maar de salariseisen vormen dan weer een struikelblok om daadwerkelijk een besparing te realiseren. Eerstelijnsplus ontstaat immers niet door simpelweg gelden te verschuiven maar juist door het verschuiven van deskundigheid. Kortom, er valt nog genoeg te overbruggen.

Het is in ieders belang

De meest succesvolle resultaten worden geboekt als de belangen van de betrokken partijen met elkaar zijn verbonden en zelfs overlappen. Denk bijvoorbeeld aan het substitueren van laagcomplexe handelingen met een hoog volume. Medisch specialisten vinden dit (vaak) zonde van hun tijd, huisartsen zien een kans, voor de verzekeraar is het goedkoper en patiënten kunnen dichtbij huis snel terecht voor de ingreep. Kortom, we moeten op zoek gaan naar initiatieven die voordelen hebben voor iedere betrokken partij.

Wat hierbij helpt is dat professionals zo snel mogelijk met elkaar om tafel worden gezet met de patiënt als uitgangspunt. Professionals spreken immers dezelfde taal en kunnen op inhoud met elkaar afstemmen. De kaders kunnen worden opgesteld door het betrokken management en de zorgverzekeraar kan hierbij worden betrokken, voor bijvoorbeeld financiering of kwaliteitsverbetering.

Zorgverleners kunnen samen met een verzekeraar de juiste kaders schetsen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan Alternatieve Kwaliteitscontracten waarbij meerdere zorgverleners zich aan doelen conformeren en daar uiteindelijk gezamenlijk de vruchten van plukken. Die kwaliteitscontracten zijn over komen waaien vanuit Amerika en lijken de belangen van diverse zorgverleners te overbruggen met als gevolg (Triple Aim):

• Een betere gezondheid van de populatie
• Lagere kosten per individu
• Een betere ervaren kwaliteit van zorg

Jonge specialisten

Een redelijk ontgonnen gebied voor eerstelijnsplus initiatieven lonkt bij de jonge (net afgestudeerde) medisch specialisten. Zoals eerder beschreven, vormen de salarissen van medisch specialisten in veel gevallen een struikelblok. Een medisch specialist met hetzelfde salaris in een huisartsenpraktijk zetten, komt hoogstens de zorg in de nabijheid ten goede. Daarbij hebben zij vaak een tweedelijns mindset. En staat het niet in verhouding met de kosten van de zorg (of iets in deze trant).

De net afgestudeerde medisch specialisten zien een nieuwe toekomst ontstaan binnen hun werkgebied. Ze dragen daar graag aan bij om ook in de toekomst een goede positie op de arbeidsmarkt te veroveren. Omdat ze net zijn afgestudeerd, zijn zij nog niet gewend aan hoge salarissen en ze kunnen op deze manier goed instromen in de eerste lijn. Net afgestuurde medisch specialisten kunnen bijvoorbeeld wel in een huisartsenpraktijk zitten en een gemiddeld specialistisch consult in prijs aanzienlijk terugbrengen.

Kwantificeren resultaat

Wat binnen veel projecten werkt, zo geeft ook het Jan van Es Instituut aan, is het kwantificeren van resultaat. Gevoelsmatig denken professionals en managers dat horizontale en verticale substitutie iets toevoegen op het gebied van kwaliteit en financiën. Toch zien we te weinig onderzoeken voorbijkomen waarin de verbeteringen worden verduidelijkt. Vaak is het argument dat resultaat pas op lange termijn meetbaar zijn. Zorgverleners moeten proberen om resultaatdoelstellingen te formuleren die zowel op korte- als op lange termijn kunnen worden gerealiseerd en daardoor het effect zichtbaar maken. Met name de effecten op korte termijn zorgen voor motivatie bij de betrokkenen.

Wat buiten kijf staat is dat alle verbetertrajecten om een lange adem vragen. Je komt diverse obstakels tegen op de weg naar een beter proces en die lange adem zorgt ervoor dat je de hoop niet verliest. Verbetertrajecten zijn stapsgewijze processen die vragen om een stroom van continue verbetering.

Het vervolg

De eerdergenoemde elementen zoals het vergeten van het begrippenkader, het overbruggen van belangen, de rol van verzekeraars en het kwantificeren van resultaat, vergemakkelijken de start van eerstelijnsplus initiatieven.

Het Jan van Es heeft succesvolle voorbeelden geanalyseerd en een aantal voorwaarden lijken de voorwaarden voor succes te vergroten. Mocht u overwegen om een substitutie of verbetertraject te starten, gebruik de onderstaande checklist dan.

Mocht u al langer met een idee rondlopen maar vindt u het lastig om goed antwoord te geven op de vragen in de checklist, benader ons dan gerust. Wij denken graag vrijblijvend met u mee.